“Kağızmana Ismarladım” Türküsünün Yazarı Kimdir?
Türk halk müziğinin derin iz bırakan parçalarından biri olan “Kağızmana Ismarladım Nar Gele” türküsü, söz konusu başlık altında birçok kaynakta farklı yazımlar ve anlatımlarla yer alır. Yöreye dair anlatısal ve müzikal bağlamıyla değerlendirildiğinde, eserin “belirli bir yazara ait” olarak kesin şekilde tanımlanması mümkün değildir; yani eser büyük ölçüde anonim halk ürünü niteliğindedir.
Tarihsel Arka Plan ve Derleme Süreci
Bu türkü, özellikle Kağızman (Kars ilinin bir ilçesi) yöresine dayandırılmaktadır. ([Kars Hakimiyet][1]) Eserin derleme tarihi olarak 1938 yılı sıkça anılmakta; bu tarihte Muzaffer Sarısözen tarafından yöre ekibinden alınan kayıtlar arasında yer aldığı bildirilmektedir. ([Kars Hakimiyet][1]) Ayrıca, türkü bazen başka yörelere (örneğin Erzurum) de kaydırılmakta, bu da halk müziği parçasının coğrafi yayılımının ve folklorik değişkenliğinin bir göstergesidir. ([turkulistem.com][2])
Eserin sözlerinde “Kağızman’a ısmarladım nar gele / gümüş kemer ince bele dar gele…” gibi dize‑kalıplar yer almakta; söz konusu temada, yörede yer alan bir gelin veya hamile kadının “nar” isteği, bu isteğin karşılanamaması ve bunun üzerinden oluşan bir ağıt biçimi anlatılmakta. ([ekşi sözlük][3]) Bu tür anlatılar halk müziğinin sözlü gelenekteki biçimliliğini gösterir: gerçekte “yazan” belli olmayabilir; şehirden kıra, köyden yaylaya taşınan bir anlatının değişim ve dönüşüm geçirmesi çok yaygındır.
Yazarlık İddiaları ve Akademik Açıdan Değerlendirme
Bazı kaynaklarda eserin sözü ve bestesi belirli kişilerce derlenmiş olarak gösterilmektedir: Örneğin bir kaynakta sözlerin Muharrem Akkuş ile bestesi veya derlemesi de Nida Tüfekçi olarak geçmektedir. ([Türkü Dostları][4]) Ancak bu tür iddialar, halk müziği araştırmalarında sıkça görülen “yöreden derlenme”, “yöre ekibi tarafından seslendirilme” gibi durumlarla birlikte değerlendirildiğinde kesinlikten uzaktır.
Araştırmacı yazar Sait (Miskini) Küçük’ün ifadesine göre türkü, “1930‑1940’lı yıllarda Paslı köyü civarında… kaynak kişi Ali Rıfat Gülüşat’ın dedesinden duydukları” şeklinde derlenmiştir. ([Kars Hakimiyet][1]) Bu gibi bilgiler, eserin tek bir ozana ait olmaktan ziyade yörede halk arasında dolaşan, ağızdan ağıza yayılmış ve şekillendirilmiş bir kültürel ürün olduğunu göstermektedir.
Bu durumda akademik bakış açısıyla türküye dair şu çıkarımlar yapılabilir:
– Eserin yazarı belli değil: Halk müziği eserlerinde sıkça olduğu gibi “kim yazdı” sorusuna tek bir isimle cevap vermek doğru olmayabilir.
– Derleme önemli: Müziğin kayıt altına alınması, akademik ya da kurum destekli derlemeler sayesinde mümkün olmuş; bu tür çalışmalarda kimlerin bilgi kaynağı olduğu, hangi köyde derlendiği gibi bilgiler önemli.
– Yöre ve değişim önemli: Eserin Kağızman’a ait olduğu çoğu kaynakta kabul görse de, zaman içerisinde başka yörelere taşınmış veya orada da benimsenmiş; bu da halk müziğinde “yöre eseri” kavramını biraz daha esnek kılar.
Günümüzdeki Akademik Tartışmalar
Halk müziği araştırmalarında genellikle şu tür tartışmalar vardır:
1. Anonimlik ve bireysel yazarlık: Halk müziği eserlerinin büyük kısmı anonimdir, ancak modern müzikoloji bunları “hiç kimsenin eseri” olarak değil “kollektif üretim” olarak değerlendirir. Bu eser için de benzer durum geçerlidir.
2. Yörede kayıt ve derleme tarihi: Eserin kaynağı olarak 1938 yılı ve Kağızman yöresi sıkça verilmektedir. Bu, müzikoloji açısından eserin “uygulama” aşamasındaki zamanını göstermesi bakımından önemlidir. ([Kars Hakimiyet][1])
3. Fonksiyon ve dönüşüm: Başlangıçta bir ağıt olarak değerlendirilen türkü, zamanla oyun (türkü‑halay) formuna dönüşmüş; yörede halk tarafından halayla ya da oyun havası olarak da icra edilmektedir. ([Kars Hakimiyet][1]) Bu, halk müziğinin canlı, yaşayan bir yapı olduğuna işaret eder.
4. Coğrafi kültür ve kimlik: Kağızman yöresi bağlamında türkü, yerel kimliğin, yayla‑ova kültürünün, göç olgularının, genç‑yaşlı nesil ilişkilerinin sembolü haline gelmiştir. Bu tür eserler bölgesel kimlik çalışmalarında kullanılmaktadır.
Sonuç
Özetle, “Kağızmana Ismarladım” (tam adıyla “Kağızman’a Ismarladım Nar Gele”) türküsü belirli bir yazara bağlanamaz; anonim halk müziği geleneğinin tipik örneklerinden biridir. Ancak derleme süreci ve yöresel kaynaklar sayesinde 1938 gibi bir tarihle ve Kağızman yöresiyle ilişkilendirilmiştir. Akademik açıdan bakıldığında anonimlik, derleme tarihi, fonksiyon değişimi ve coğrafi kimlik gibi konular üzerinden değerlendirme yapmak mümkündür.
Eserin kaynağı kesin bir isimle gösterilemese de, halkımızın kültürel hafızasında ve müzik tarihimizde önemli bir yere sahiptir.
Akademik İlgi Alanları İçin Öneriler
– Kağızman yöresi halk müziği derlemeleri ve kaynak kişilerin kayıtlarının incelenmesi
– Olay anlatısı (gelin‑nar isteği, ağıt biçimi) bağlamında folklorik analiz
– Türkünün oyun havasına dönüşümü ve günümüzdeki icra biçimleri üzerine saha çalışması
#KağızmanTürküsü #HalkMüziği #TürküAraştırması
[1]: ““Kağızman’a ısmarladım Nar Gele” türküsünün hikayesi”
[2]: “Kağızman’a Ismarladım Nargele Türküsünün Sözleri | Türkü Listem”
[3]: “kağızman’a ısmarladım nar gele – ekşi sözlük”
[4]: “Kağızman’a Ismarladım Nargele Türküsünün (1.Varyant) Sözleri » Türkü …”